CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, Niğde’nin Bor ilçesine bağlı Çukurkuyu kasabasında domates üreticilerinin yaşadığı sorunları yerinde inceledi.
2024 yılında TÜİK’e göre domates üretiminin 14,5 milyon ton olacağının tahmin edildiğini ifade eden Gürer, “Bu yıl üretimin geçen yıla göre 1 milyon ton arttığını belirtilmektedir. Yemelik ve salçalık domates olarak Türkiye üretici ülkeler içinde dünyada ilk sıralarda yer almaktadır. Son yıllarda üretimi artan salçalık domatesi sanayide işleyip yurt dışına ihraçta etmekteydi. Geçtiğimiz yıl yurt dışı pazarı genişletmek ve çeşitlendirmek yerine yurt içi fiyat artışı dikkate alınarak ihracatla ilgili sınırlama getirildi. Bu süreçte sanayiciler önemli ölçüde domatesi salça olarak yurt dışına gönderemediler. Pazara farklı ülkelerde yöneldi. Yurt içinde sözleşmeli üretim yapan fabrikalar dikim öncesi açıkladıkları fiyatı geriye çektiler. Bu durum fiyatların baskılanması ile üreticiyi olumsuz etkiledi. Artan girdi maliyetlerine karşın geçen yılın altında fiyat oluşunca çiftçi işçilik maliyetini dahi karşılayamaz duruma geldi. Bölgelere göre üretim olgunlaştıkça sorun derinleşti ve Çukurkuyu kasabası gibi Niğde’nin en çok domates üretilen bölgelerinde, domateslerin büyük bir bölümü tarlada kaldı” diye konuştu.
“SALÇA FABRİKALARINA BORÇLU KALIYORUZ”
Domates üreticisi Vahit Durukan, tüccarların domates almaya gelmediğini ve bu durumun kendilerini büyük bir mali sıkıntıya soktuğunu söyledi. Durukan, “Tüccarlar domatesi almaya gelmiyor. Domatesin dönüm başına maliyeti en az 25 bin lira. İşçiler burada, tarlalar burada, ama salça fabrikaları domatesi 2 lira 30 kuruşa alacaklarını açıkladı. Nakliye masrafı bize ait, artı bunun yüzde 20 fire payı da var. İşçilik de bize ait. Bu durumda bize hiçbir şey kalmıyor, hatta üstüne salça fabrikalarına borçlu kalıyoruz” dedi.
Durukan, kredi kullanarak ekim yaptıklarını ve borçlarını ödeyemediklerini belirtti.
“BİR İŞÇİNİN GÜNLÜK YEVMİYESİ 700 LİRA”
İşçi bulmanın ve işçi yevmiyelerinin de büyük bir sorun olduğuna değinen Durukan, “Sabahtan beri seçerek iki kamyon mal yükledik, ama işçiler üç kez kaçtı. Üç kez yeni işçi tuttum, çünkü yevmiye düşük bulunuyor. Şu an için bir işçinin günlük yevmiyesi 700 lira. Bir işçi 28 kasa domates topluyor” açıklamasında bulundu.
“ÇİFTÇİNİN TOPLADIĞI DOMATESLER İŞÇİLİĞİ KARŞILAMAYINCA SIKINTI YAŞIYORLAR”
Türkiye’nin farklı illerinde de domates üretiminde yaşanan sorunların üreticiyi isyan ettirdiğini söyleyen Gürer, “Türkiye’nin farklı illerinde domates, Niğde’ye göre daha önce yetişir. Bu nedenle oralarda büyük bir tepki oluştu. Aynı durum şu anda Niğde bölgesinde de yaşanıyor. Şu an Niğde’de de tüccarlar domatese para vermiyor. Doğal olarak çiftçinin topladığı domatesler işçiliği karşılamayınca sıkıntı yaşıyorlar. Pazarda ve markette ise tarladaki ürünün fiyatı katlamış durumda. Vatandaş aldığı ürünün fiyatından, üretici girdi maliyetlerinden, pazarcı ise nakliye, işçilik, işgaliyle poşet giderlerinden dert yanıyor” ifadelerini kullandı.
Bir diğer domates üreticisi, Tarım Kredi Kooperatifi aracılığıyla yapılan sözleşmelerin uygulanmadığından ve kooperatifin üreticilere gereken desteği sağlamadığından yakındı.
“ÇİFTÇİLİK BİTMİŞ DURUMDA”
Bir üretici, kredi kullanarak domates ekimi yaptığını ve dönüm başına 20-25 lira masraf yaptığını ifade ederek, “Çiftçilik bitmiş durumda, çiftçi boğuldu. Ne yapacağız? Seneye ne olacağı belli değil, yapacak bir şey yok” dedi.
Domates üreticisi Durukan, domatesin yetiştirilmesi sırasında kullanılan suyun maliyetinin arttığını ve diğer maliyetlerin de yükseldiğini belirterek, “Bir domates yetiştirilirken yaklaşık 148 litre su kullanılıyor. Su gideri de arttı; sulama saati 300 lira. Bir saat su 300 lira, geçen sene 130 lira olan sulama saati yüzde 100’ün üstünde arttı. Tohumda, ilaçta ve gübrede de artış var” şeklinde konuştu.
